8 Συμβουλές από την Εκπαιδευτική/Σχολική Ψυχολόγο, Ιωάννα Χρυσοστόμου, MSc
Στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων η γιορτή των Χριστουγέννων μοιάζει σαν μια υπέροχη ευκαιρία για Χριστουγεννιάτικες εξορμήσεις, πολλά ψώνια και συναντήσεις με φίλους και συγγενείς. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι η περίοδος των Χριστουγέννων σε κάποια άτομα μπορεί να προκαλεί άγχος και πανικό.
Πως μπορούμε ως γονείς και ενήλικες να διαχειριστούμε σωστά τα έντονα συναισθήματα του ευαίσθητου παιδιού μας και να το κάνουμε να νιώσει ηρεμία και ασφάλεια μέσα στο χάος των Χριστουγέννων;
Λαμβάνοντας υπόψιν πως για πολλούς ενήλικες η περίοδος των γιορτών μπορεί να είναι αγχωτική και υπερδιεγερτική, είναι κατανοητό, ότι αν και πολλά παιδιά βρίσκουν τα Χριστούγεννα συναρπαστικά, άλλα παιδιά τα βρίσκουν συντριπτικά, με υπερβολική ένταση που δύσκολα μπορεί να διαχειριστούν. Και μιλώντας για αυτά τα παιδιά, αναφερόμαστε στην ιδιοσυγκρασία του παιδιού και στα χαρακτηριστικά ευαισθησίας της, την συναισθηματική ευαισθησία, την αισθητηριακή ευαισθησία και αντιδραστικότητα, αλλά και στις νευροβιολογικές διαφορές που το παιδί μπορεί να έχει, όπως ένα παιδί στο Φάσμα του Αυτισμού.
Όπως οι ενήλικες, τα παιδιά διαφέρουν στον τρόπο με τον οποίο το σώμα τους λαμβάνει, επεξεργάζεται και ανταποκρίνεται σε ερεθίσματα που προέρχονται από το περιβάλλον τους. Ενώ ορισμένα παιδιά μπορούν να διαχειριστούν και να ανταποκριθούν καλύτερα στις νέες πληροφορίες που έρχονται από το περιβάλλον, κάποια άλλα παιδιά έχουν χαμηλότερες αντοχές και όρια με αποτέλεσμα να νιώθουν υπερδιέγερση και να αναστατώνονται πιο εύκολα με τον ελάχιστο αριθμό ερεθισμάτων που λαμβάνουν.
Πως μπορούμε ως γονείς και ενήλικες να διαχειριστούμε σωστά τα έντονα συναισθήματα του ευαίσθητου παιδιού μας και να το κάνουμε να νιώσει ηρεμία και ασφάλεια μέσα στο χάος των Χριστουγέννων;
1. Δημιουργήστε ένα χώρο ηρεμίας όπου το παιδί μπορεί να πάει κατά την διάρκεια των γιορτινών εκδηλώσεων και συναντήσεων.
Όταν τα παιδιά νιώθουν υπερδιέγερση ή κουράζονται υπερβολικά, ένας ήσυχος και ήρεμος χώρος είναι συχνά αυτό ακριβώς που χρειάζεται για να επαναφέρουν το ευαίσθητο νευρικό τους συστήματα. Εάν το παιδί σας χρειάζεται να κοιμάται κατά τη διάρκεια της ημέρας ή προγραμματίζετε να μείνετε σε μια εκδήλωση μέχρι αργά, τότε ένας χώρος μακριά από το θόρυβο και την ταραχή, κατάλληλος για ύπνο και ξεκούραση μπορεί να σας βοηθήσει να διατηρήσετε τη ρουτίνα ύπνου του παιδιού σας.
2. Επιλέξτε τις μάχες σας!
Για παράδειγμα, τα Χριστούγεννα μπορεί να μην είναι η καλύτερη περίοδος για την επιβολή κανόνων σχετικά με τον χρόνο που περνούν τα παιδιά μπροστά σε μια οθόνη. Εάν αυτό επιτρέπει στο παιδί σας να αυτορυθμίζεται και να ηρεμεί, τότε μπορείτε να είστε ευέλικτοι με τους κανόνες σας γύρω από αυτό το θέμα.
Κάτι πολύ σημαντικό είναι να μην αναγκάζουμε τα παιδιά να αγκαλιάζουν και να φιλούν άλλα άτομα, ακόμη και να είναι κοντινοί συγγενείς. Θα το κάνουν όταν αυτά το νιώθουν και το θέλουν!
3. Επιτρέψτε στο παιδί σας να κοινωνικοποιηθεί με άλλα άτομα με τους δικούς του όρους
Μπορεί να νιώθετε ότι είναι σημαντικό το παιδί σας να μιλήσει στη θεία που ήρθε από το εξωτερικό ή να καθίσει στην αγκαλιά της προγιαγιάς του, αλλά αν το παιδί σας δεν βλέπει συχνά αυτούς τους ανθρώπους, η αλληλεπίδραση μαζί τους μπορεί να του προκαλέσει άγχος. Μπορείτε να μιλήσετε εκ μέρους του παιδιού σας όταν αυτό είναι χρήσιμο και να ενημερώσετε πως το παιδί μπορεί να μην αισθάνεται έτοιμο να πει «Γεια». Επιτρέψτε στο παιδί σας να ξεκινήσει τις αλληλεπιδράσεις με άλλους όταν αισθάνεται έτοιμο.
Κάτι πολύ σημαντικό είναι να μην αναγκάζουμε τα παιδιά να αγκαλιάζουν και να φιλούν άλλα άτομα, ακόμη και να είναι κοντινοί συγγενείς. Θα το κάνουν όταν αυτά το νιώθουν και το θέλουν!
4. Αφήστε το παιδί να αποφασίσει από μόνο του πως θέλει να λάβει και να ανοίξει τα δώρα του!
Όλοι διαφέρουμε ως προς το πώς νιώθουμε όταν δίνουμε και όταν λαμβάνουμε δώρα. Μερικοί από εμάς απολαμβάνουμε να ξετυλίγουμε τα δώρα μπροστά από τα μέλη της οικογένειας, ενώ κάποιοι από εμάς δεν νιώθουμε τόσο άνετα με αυτό και ίσως να μας προκαλεί φόβο και άγχος.
Κυρίως, για τα ευαίσθητα παιδιά, είναι σύνηθες να βλέπουμε ότι δεν τους αρέσει να ανοίγουν τα δώρα τους μπροστά σε κόσμο. Εάν το παιδί σας είναι ντροπαλό ή είναι επιρρεπές στο κοινωνικό άγχος, μπορεί να νιώθει πιο άνετο να ξετυλίξει τα δώρα του μόνο του ή σε ένα χώρο πιο ιδιωτικό με ένα άλλο άτομο. Επιπλέον, σε πολλά παιδιά στο φάσμα του αυτισμού δεν αρέσουν οι εκπλήξεις και προτιμούν να γνωρίζουν το δώρο που θα πάρουν τα Χριστούγεννα εκ των προτέρων.
5. Αφήστε το παιδί να έχει πρόσβαση σε οικεία φαγητά
Πολλά από τα αγαπημένα χριστουγεννιάτικα φαγητά των ενηλίκων δεν είναι ελκυστικά για τα παιδιά. Τα παιδιά πρέπει να έχουν αυτονομία σχετικά με το ποια νέα τρόφιμα δοκιμάζουν ή δεν δοκιμάζουν. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας έχει πρόσβαση σε μερικά από τα αγαπημένα του υγιεινά ή γνώριμα τρόφιμα την ημέρα των Χριστουγέννων σε περίπτωση που δεν του αρέσει το παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο φαγητό που προσφέρεται.
Επιπλέον, δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε από ένα μικρό παιδί να καθίσει στο τραπέζι για αρκετή ώρα κατά την διάρκεια ενός γεύματος ή δείπνου. Όπου είναι δυνατόν, δώστε στα παιδιά την ελευθερία να σηκωθούν από το τραπέζι και να ξαναέρθουν, όπως και να ικανοποιηθούν κάποιες από τις διατροφικές τους ανάγκες.
6. Επιτρέψτε στο παιδί να σας χρησιμοποιεί ως «ασφαλή βάση» κατά τη διάρκεια κοινωνικών εκδηλώσεων και αγχωτικών καταστάσεων.
Τα παιδιά ρυθμίζουν τα επίπεδα του στρες και του άγχους τους μέσω της εγγύτητας με τους φροντιστές, με τους οποίους αισθάνονται ασφαλείς. Όταν τα παιδιά βιώνουν άγχος στο περιβάλλον τους, μπορεί να στραφούν προς στους γονείς τους, αναζητώντας βοήθεια, προστασία ή υποστήριξη για να διαχειριστούν τα έντονα συναισθήματά τους. Μόλις τα παιδιά νιώσουν ασφαλή θα είναι έτοιμα να εξερευνήσουν ξανά το περιβάλλον τους, γνωρίζοντας ότι μπορούν να σας χρησιμοποιήσουν ως «ασφαλή βάση» για να επιστρέψουν εάν συναντήσουν κάτι τρομακτικό ή αγχωτικό.
7. Μάθετε τα σημάδια που δείχνουν ότι το παιδί είναι κουρασμένο ή αναστατωμένο και βοηθήστε το να ηρεμήσει και να διαχειριστεί έντονα συναισθήματα.
Κάθε παιδί παρουσιάζει κάποιες συμπεριφορές όταν νιώθει υπερδιέγερση, είναι κουρασμένο ή αγχωμένο. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζετε αυτές τις συμπεριφορές ώστε να μπορέσετε να του προσφέρετε υποστήριξη και να αποτρέψετε την κατάρρευση. Επιτρέψτε στο παιδί να χρησιμοποιήσει αντικείμενα που του προσφέρουν την αίσθηση ασφάλειας όπως μια κουβερτούλα, αρκουδάκια, πιπίλα, ακουστικά κ.α.
Είναι σημαντικό εσείς οι ίδιοι πρώτα να διαχειριστείτε τα δικά σας συναισθήματα ώστε να παραμείνετε ήρεμοι. Τα παιδιά χρειάζονται την υποστήριξη των γονιών τους ώστε να τα βοηθήσουν να διαχειριστούν τα έντονα συναισθήματα που βιώνουν. Για βρέφη και μικρά παιδιά, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια αγκαλιά, κράτημα, κούνημα και έναν καταπραϋντικό τόνο φωνής, ενώ για τα μεγαλύτερα παιδιά, η λεκτική επιβεβαίωση, η συναισθηματική επικύρωση και η επίλυση προβλημάτων μπορεί να φανούν χρήσιμα.
8. Προσπαθήστε να κρατήσετε μια ρουτίνα την ημέρα των Χριστουγέννων.
Τα Χριστούγεννα σχεδόν όλα είναι διαφορετικά και υπάρχουν πολλές αλλαγές στη καθημερινή ρουτίνα του παιδιού και αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο να το διαχειριστούν ιδιαίτερα για τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού. Προσπαθήστε να διατηρήσετε μερικές από τις καθημερινές ρουτίνες κατά τη διάρκεια της ημέρας των Χριστουγέννων και προετοιμάστε το παιδί σας εκ των προτέρων για ορισμένες από τις αλλαγές που θα προκύψουν εκείνη τη μέρα.
Να θυμάστε ότι οι ευαισθησίες του παιδιού σας δεν αλλάζουν την μέρα των Χριστουγέννων, αλλά αντιθέτως μπορεί να βιώσει τα πράγματα πιο έντονα και αυτό που έχει πραγματικά ανάγκη είναι η δική σας κατανόηση και βοήθεια!
Ιωάννα Χρυσοστόμου,
Εκπαιδευτική/Σχολική Ψυχολόγος